काठमाडौंमा बातावरण प्रदुषण
साझ पर्न साथ एउटा ठुलो जमात हातमा फोहरको पोक बोकेर नजिकैको चोक, खोल, नदीतिर लाग्छ त्यस पोका भित्र सबथोक हुन्छ यनकी भान्सा बाट निस्कने फोहर देखी प्लास्टिक,कागज, काच सबै त्यही तपाईं हामीले मिल्काउने फोहरका पोकाले आज वाग्मती, बिष्णुमतीले बग्न बिर्सेंका छन त्यो नदी तथा चोकमा फोहर मिल्काएर हामीले वातवरण प्रदुषण गरिरहेक छौ भन्ने हामी कमैलाई थाहा छ। बिगत एक दशकदेखी काठमाडौं उपत्यकामा बढ्दै गएको अव्यवस्थित शहरीकरण, यहाँको सडकमा धुवाको मुस्लो फाल्दै हजारौंको सन्ख्यामा दिनहु दौडने पुरना थोत्रा सवारी साधनको चाप,दिनहु जस्तो हुने बिरोध पर्दर्शनले बिरोधको नाममा बाल्ने टाएर, अनाबश्यक रुपमा सवारी साधनले बजाउने हर्न आदिले दिन प्रतीदिन यहाँको बातावरण अत्यासलाग्दो बन्दै छ। वास्तबमै भन्दा काठमाडौंको सडकमा रुमालले मुख नछोपी हिंड्न नसक्ने अवस्था छ। आजकै औषतमा यहाँ पर्दुषण बढ्दै जाने हो भने केही बर्ष भित्र हामीले संघाइ, मेक्सिको सिटी जस्ता शहरलाई पनि पछी पार्ने छौ। फरक यती मात्र हो संघाइ औधोकिकरणले प्रदुषीत बनेको छ भने काठमाडौं तपाईं हाम्रो लपारबाहिले। यसो भनेर हाम्रो राजधानीमा सिमित औधोकिकरणले कती प्रभाब पारेको छैन भनेर भन्न खोजेको भने होइन। बातावरण प्रदुषणले मानवीय स्वस्थ्यमा प्रतिकुल असर त पारेकै छ त्यतिमात्र नभएर प्रा कृतित तथा सास्कृतिक संरचनामा पनि गम्भिर चोट पुराएको छ। यि त भय समस्या तर समाधान के त ?
बातावरण प्रदुषणले पार्ने प्रतिकुल असरको बारेमा जनचेतनाको अभाब, बातावरण संरक्षणलाई जनस्तरमा उकास्न नसक्नु नै काठमाडौंको बातावरण प्रदुषणको मुख्य कारण हो। बातावरण संबन्धी जनचेतना ब्रिदी गर्ने खालक सडक नाटक, रेडियो टेलिभिजनमा प्रचार प्रसार, डकुमेन्ट्री , युवा परिचालन आदी गरेर जनचेतना उकस्न सकिन्छ। शिक्षा मन्त्रालयले बिध्यालय स्तरमा पढाउने गरेको वातवरण शिक्षालाई व्यवहारिक बनाउन सके मात्र पनि आधा समस्या आँफै समाधान हुन्छ।
भबिश्यको त के कुरा दुई बर्ष पछीको स्थिती ख्याल नगरि, निश्चित मापदंड अबलम्बन नगरि हजरौको संख्यामा निर्माण भई रहेक घरहरु, खोला नदी छेउ निर्माण गरिएका घरहरुले सेफ्टी ट्यान्क नबनाइ ढल सिधै खोला नालामा जोडने प्रब्रित्ती आदिलाई संबन्धित क्षेत्रमा राम्रो दखल भएका एउटा विशेषज्ञहरुको टोली बनाइ, त्यस टोली लाई सम्बन्धित बिषयमा जाचबुझ गरी निती नियम तर्जुमा गर्न लगाउने र त्यस किसिमको निती नियम सरकारले पूर्णरुपमा कार्यन्वयन गर्ने।
राष्ट्रीय तथा अन्तराष्ट्रीय मुल्य मान्यताका आधारमा सडक र सवारी साधन सम्बन्धी बैज्ञानिक नियम बनाइ कार्यन्वयन गर्न सकिन्छ। थोत्रा पुराना गाडीहरु यातायात व्यवशायी संघ र सरकारको सहमतिमा बिस्थापना गरी नयाँ र ठुला मोडेलका बसहरु खरिद गर्न सकिन्छ जसबाट सडक चाप कम हुनुको साथसाथै इन्धन खपत पनि कम हुन्छ। अनाबश्यक रुपमा सवारी साधनले जताततै बजाउने हर्न पूर्णरुपमा नियन्त्रण गर्नु पर्छ।
फोहोरको कसरी व्यवस्थापना गर्ने त?
सान उधोगहरु शहर भन्दा टाढा खोल्न सकिन्छ जहाँ प्लास्टिक, कागज, काच जस्ता पुनप्रयोग गर्न सकिने वस्तुको recycling गर्न सकिन्छ।
भान्साबाट निस्किने फोहरबाट कम्पोष्ट मल तयार गर्न सकिन्छ। पुन प्रयोग गर्न नसकिने वस्तुलाई दुई तरिकाले व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ।
१) फोहोर संकलन केन्द्र(damping side) मा प्रत्यक्ष संकलन गरेर
२) अनाबश्यक फोहोरलाई thermoelectric mechine निर्माण गरी त्यसमा पोलेर बिजुली निकल्न सकिन्छ।
हाम्रो राजधानीलाई साचिकै प्रदुषणबाट धेरैहदसम्म बचाउन यि सामान्य कुराहरुमा तपाईं हामी सबै सजग भयौ भने अबश्य सम्भव छ।
यि कुराहरुमा नेपाल सरकारको समयमै ध्यान जाअोस, राजनीतिक पार्टीहरु सबैले उहाहरुको जुझारु युवा पुस्तालाई लडाईं गराउनु भन्दा यस कार्यमा अघी बढाउन।
(तपाईंहरुको महत्वपूर्ण प्रतिकृया,तपाइहरुको यस सम्बन्धी थप जानकारी को अपेक्षा गर्दछु।)
बातावरण प्रदुषणले पार्ने प्रतिकुल असरको बारेमा जनचेतनाको अभाब, बातावरण संरक्षणलाई जनस्तरमा उकास्न नसक्नु नै काठमाडौंको बातावरण प्रदुषणको मुख्य कारण हो। बातावरण संबन्धी जनचेतना ब्रिदी गर्ने खालक सडक नाटक, रेडियो टेलिभिजनमा प्रचार प्रसार, डकुमेन्ट्री , युवा परिचालन आदी गरेर जनचेतना उकस्न सकिन्छ। शिक्षा मन्त्रालयले बिध्यालय स्तरमा पढाउने गरेको वातवरण शिक्षालाई व्यवहारिक बनाउन सके मात्र पनि आधा समस्या आँफै समाधान हुन्छ।
भबिश्यको त के कुरा दुई बर्ष पछीको स्थिती ख्याल नगरि, निश्चित मापदंड अबलम्बन नगरि हजरौको संख्यामा निर्माण भई रहेक घरहरु, खोला नदी छेउ निर्माण गरिएका घरहरुले सेफ्टी ट्यान्क नबनाइ ढल सिधै खोला नालामा जोडने प्रब्रित्ती आदिलाई संबन्धित क्षेत्रमा राम्रो दखल भएका एउटा विशेषज्ञहरुको टोली बनाइ, त्यस टोली लाई सम्बन्धित बिषयमा जाचबुझ गरी निती नियम तर्जुमा गर्न लगाउने र त्यस किसिमको निती नियम सरकारले पूर्णरुपमा कार्यन्वयन गर्ने।
राष्ट्रीय तथा अन्तराष्ट्रीय मुल्य मान्यताका आधारमा सडक र सवारी साधन सम्बन्धी बैज्ञानिक नियम बनाइ कार्यन्वयन गर्न सकिन्छ। थोत्रा पुराना गाडीहरु यातायात व्यवशायी संघ र सरकारको सहमतिमा बिस्थापना गरी नयाँ र ठुला मोडेलका बसहरु खरिद गर्न सकिन्छ जसबाट सडक चाप कम हुनुको साथसाथै इन्धन खपत पनि कम हुन्छ। अनाबश्यक रुपमा सवारी साधनले जताततै बजाउने हर्न पूर्णरुपमा नियन्त्रण गर्नु पर्छ।
फोहोरको कसरी व्यवस्थापना गर्ने त?
सान उधोगहरु शहर भन्दा टाढा खोल्न सकिन्छ जहाँ प्लास्टिक, कागज, काच जस्ता पुनप्रयोग गर्न सकिने वस्तुको recycling गर्न सकिन्छ।
भान्साबाट निस्किने फोहरबाट कम्पोष्ट मल तयार गर्न सकिन्छ। पुन प्रयोग गर्न नसकिने वस्तुलाई दुई तरिकाले व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ।
१) फोहोर संकलन केन्द्र(damping side) मा प्रत्यक्ष संकलन गरेर
२) अनाबश्यक फोहोरलाई thermoelectric mechine निर्माण गरी त्यसमा पोलेर बिजुली निकल्न सकिन्छ।
हाम्रो राजधानीलाई साचिकै प्रदुषणबाट धेरैहदसम्म बचाउन यि सामान्य कुराहरुमा तपाईं हामी सबै सजग भयौ भने अबश्य सम्भव छ।
यि कुराहरुमा नेपाल सरकारको समयमै ध्यान जाअोस, राजनीतिक पार्टीहरु सबैले उहाहरुको जुझारु युवा पुस्तालाई लडाईं गराउनु भन्दा यस कार्यमा अघी बढाउन।
(तपाईंहरुको महत्वपूर्ण प्रतिकृया,तपाइहरुको यस सम्बन्धी थप जानकारी को अपेक्षा गर्दछु।)
Comments